Laktoz nedir? Laktoz intoleransı neden olur?

Laktoz intoleransı, süt veya süt ürünlerinde bulunan karbonhidrat olan laktozun sindiriminde gerekli laktaz enzim eksikliği ya da enzim aktivitesinde yetersizlik sonucu sindirilememesi durumudur.

Laktaz enzim aktivitesi gebeliğin son döneminde artar ve bebeklik dönemi boyunca da yüksek seyreder. Sindirilemeyen laktoz, ince bağırsak ve kolonda bakteriler tarafından fermente edilerek kısa zincirli yağ asitleri, hidrojen (H2), karbondioksit (CO2) ve metan (CH4) oluşumuna neden olmaktadır. Bu durum sonucunda gaz, karın ağrısı, kramp, distansiyon, bulantı, kusma, ishal, dehidratasyon gibi semptomlar olabilir.

Çoğu insan normalde sütten kesilmesinin ardından laktaz üretemez ve sonuçta laktoz intolerans ortaya çıkar. Dünya üzerindeki yetişkin insanların yaklaşık %70'inin laktoz intolerans olduğu düşünülmektedir. Laktaz enzimindeki düşük aktivite, tüketilen laktozun gastrointestinal kanalın sindirme kabiliyetini aşması halinde, laktoz maldigesyonuna(sindirim bozukluğu) ve gastrointestinal stres semptomlarına neden olabilmektedir.

Laktoz İntoleransın Teşhisi

Laktoz intolerans teşhisinde çeşitli yöntemler bulunmakla birlikte, teşhiste izlenen ilk yol genellikle hastanın diyetinden laktoz içeren ürünlerin çıkarılması ve semptomların bu süre zarfında izlenmesi olmaktadır. Bununla birlikte, süt tüketimi ile bazı hastalarda laktoz intolerans semptomlarının gözlenmemesi, teşhisi zorlaştırmaktadır. Ayrıca semptomlar gözlense bile bunun nedeninin huzursuz bağırsak sendromu gibi altta yatan başka bir intestinal rahatsızlığın göstergesi olma ihtimali de bulunmaktadır

Laktoz emilim bozukluğunun tanısı birden çok farklı test tekniği ile konulmaktadır. Bu yöntemler;

İnce Bağırsak Biyopsi

Doğrudan laktaz enzim aktivitesinin değerlendirilmesidir. Altın standarttır fakat uygulanması zordur.

Laktoz Tolerans Testi

50 gram laktoz alımı sonrası klinik belirtiler ortaya çıkar. 50 gram laktoz yüklemesinden önce ve sonra kan glikozunda maksimum 20 mg/dl artış veya idrar galaktoz düzeylerinin ölçülmesiyle tanı konulmaktadır.

Laktoz Nefes Testi

50 gram laktoz alımının ardından uygulanır. Laktozun intestinal fermantasyon ile oluşan karbon, hidrojen, oksijen oluşumunu tespit eder. Açığa çıkan hidrojenin nefeste ölçülmesidir. En sık kullanılan yöntemdir.

Genetik Testler

13910 C/T polimorfizmi; erişkin tipli hipolaktazidir. T” alleli dominant olarak laktaz yeterliği ile karakterize ve 13910 C/C hastalardaki şekildir.

Laktoz İntoleransının Semptomları

Laktaz enziminin yetersizliği, laktoz alımından 30 dakika ile 2 saat sonra şişkinlik, barsakta gaz oluşumu ve karın ağrısıyla sonuçlanabilir. Sindirilememiş laktoz barsağın pH’sını asidikleştirir, ozmotik yük artışıyla birlikte sulu, hacimli köpüklü bir dışkı oluşur. Hastaların genelinde diyare sebebiyle ağırlık kayıpları gözlenmez.

Laktozun Besinsel Kaynakları

Sütteki laktoz konsantrasyonu, içerdiği yağ ve protein ile ters orantılıdır. Yağ ve protein içeriği düşük olan anne sütü (%7), inek sütüne (%4-5) göre daha yüksek düzeyde laktoz içeriğine sahiptir. Laktoz, süt dışında tereyağı, margarin, yoğurt, kefir, peynir, süt tozu, krema ve dondurmada bulunur. Suda çözünebilen laktoz, sert peynirlerin üretimi sırasında peynir altı suyuna geçer ve bu nedenle sert peynirler daha az laktoz içermektedirler.

Besinlerin Laktoz İçerikleri

​Besinler	Miktar	Laktoz Miktarı(g)	Kalsiyum Miktarları (mg)
Koyun Sütü	½ Su Bardağı	4.7	190
Keçi Sütü	½ Su Bardağı	4.4	130
İnek Sütü (yağlı)	½ Su Bardağı	4.8	120
İnek Sütü (yağsız)	½ Su Bardağı	5.0	120
Kefir	½ Su Bardağı	4.8	144
Yoğurt	100 gr	3.0	130
Süzme Yoğurt	100 gr	2.2	160
Kaşar Peyniri	100 gr	0	180
Beyaz Peynir	30 gr	0	75
Labne Peynir	30 gr	0.8	27
Lor Peyniri	30 gr	0	9.7
Dondurma	75 gr	3.0	76.5
Sütlaç	200 gr	5.8	148
Süt Tozu	1 Tatlı Kaşığı	0.8	18.4

Laktoz intoleransı Tedavisi

Laktoz intoleransı olan bireylerde tıbbi beslenme tedavisinde amaç diyetle alınan laktoz miktarını azaltmaktır. Bu esnada diyetin örüntüsü oluşturulurken şu yollar izlenebilir:

• Laktoz içeren besinlerin diyetten çıkarılması

• Düşük laktoz içeren besinleri tüketmek (laktozsuz süt ve laktoz içeriği düşük yoğurt vb.)

• Laktoz içeren besinlerle birlikte laktaz enzimi tüketmek

• Süt yerine yoğurt tüketmek Beslenme tedavisinde en etkili yöntem birinci seçenektir.

Ancak diyetten süt ve ürünlerinin çıkarılması başta kalsiyum olmak üzere birçok elzem besin ögesi yetersizliklerine neden olabilmektedir. Kalsiyum alımındaki azalma osteoporoz, hipertansiyon ve bazı kanser türleri gibi önemli sağlık sorunları ile ilişkili bulunmuştur. Bu yüzden diyete laktozu azaltılmış besinler eklenmeli veya laktoz içeriği daha düşük olan besinler ile kişinin bulguları izlenmelidir. Birçok laktoz intoleransı olan birey 12 gramın altındaki laktoz tüketimini tolere edebilirken, ancak bazı bireylerde ise 1-2 gramda bile semptomlar açığa çıkabilmektedir. Diyet tedavisinde temel amaç laktoz içeren besinlerden uzak tutmak ile büyüme ve gelişimi sağlamaktır.